“Andolsun, Biz elçilerimizi apaçık belgelerle gönderdik ve insanlar adâleti ayakta tutsunlar diye, onlarla birlikte kitabı ve mizânı indirdik. Ve kendisinde çetin bir sertlik ve insanlar için (çeşitli) yararlar bulunan demiri de indirdik; öyle ki Allah, kendisine ve elçilerine gayb ile (görmedikleri hâlde) kimlerin yardım edeceğini bilsin (ortaya çıkarsın). Şüphesiz Allah, büyük kuvvet sâhibidir, üstün olandır” (Hadîd 25).
Haçlı Seferleri’yle yıpranıp, Moğol İşgâli’yle çatırdayan İslâm toplumu ve medeniyeti, Rönesans, Aydınlanma ve Sanâyileşme’yle birlikte etkinliği yitirdi. Bunda en büyük etken, içtihad kapısının kapanması, tasavvufun palazlanması ve Osmanlı’nın ilim alanındaki cılızlığıdır. Üstelik Osmanlı’nın “imparatorluk” hâline geldiği zamanlarda İslâm medeniyetinin gözbebeği olan Endülüs de yıkılmış ve o “ilim medeniyeti” mirâsını Osmanlı’ya aktaramamıştı. Osmanlı ilimden ziyâde kültürle yol almıştır. Başarılı devlet adamları, asker ve şâir yetiştirmiş fakat İslâm-merkezli ilim alanında zayıf kalmıştır. İslâm’dan gelen ve Selçuklular’la yükselen kültür, Osmanlılar’la zirve yapmıştır. Fakat bu durum aynı-zamanda bu kültürün harcandığı bir zaman da olmuştur. Zîrâ yeterli ilmî çalışma olmadığı için kültürün yükselmesi durmuştur. İslam-merkezli ilmî çalışmaların yokluğu, kültürü doğuramamış, üretememiş ve ilerletememiştir. “Kâlem kılıçtan üstündür” sözü yabana atılmış ve kalemler sivrilmeyince, kılıçlar da körelmiştir.
“Turan Taktiği” işe yaramamaya başlayınca durum değişti. Alternatif deniz yolları bulununca iş değişti. Kalem ile kılıç birlikte hareket etmeyince dirâyet azaldı. Müslümanlar hâlâ suçu kılıçta bulurlarken, batı tarafındakiler nice kalemler tüketti.
Müslümanlar bu kötü gidişâtı fark etmiştir ve tedbir alma yoluna da girmiştir tabî ki. Fakat batı hızını almış, bu hızla “zirve”yi aşmış ve yokuş-aşağı inmeye başlamıştır. Üstelik yokuş aşağı inerken bir “yol” da oluşturmuştur ve arkadan gelenler artık bu hazır yolu -biraz da mecbûren- tâkip etmeye başlamıştır.
Müslümanlar artık savaşlarda yenilmeye başlayınca ve kalem erbapları da olmayınca, toplumu sürükleyecek bir etken kalmadı. Kalem erbâbı en son Çanakkale’de eriyince, (daha doğrusu bir plân dâhilinde eritilince) artık taklitçi bir zihniyet peydâh oldu ve hâlen de bu mukâllitizm devâm etmekte.
Müslümanlar batı’nın teknolojisini almakla ahlâkını da almış oldu ve artık düşmanın her-şeyleri alınmaya başladı ve bunda bir sakınca da görülmedi. Böylece düşman, “dost” olarak görülmeye başlandı. Düşmana yetişmek için onun “modern kalem”leri olan silahları alındı. Tabi aslında alınan şey ikinci el “silah artıkları”ydı. Batı, yeni ürettiğini vermiyor, yada verse bile günümüzde olduğu gibi silahın kontrôlünü kendi elinde tutuyor.
İlim-teknik yolu kim açılmışsa, geriden gelenler genelde o yolu tâkip ederler. O yolu tâkip edince de onların tarzı da tâkip edilmiş olur. Onların zihniyeti tâkip edilmiş olur. Olan da bu olmuştur. Onlar gibi olunmuştur. Oysa “düşmanı gibi olanların düşmanlarını yendiği ve onlardan üstün olduğu vâki değildir”. Düşmana karşı ancak iç-dinamiklerle hareket edildiğinde üstün olunabilir. Fakat taklitçi için kendi iç-dinamiklerini kullanmak çok zordur. Hazır olanın câzibesine, kolaylığına ve hazzına kapılmıştır çünkü.
Osmanlılar ve müslümanlar, batı’yı târih boyunca “gevur” ve “kâfir” olarak görmüştür. Bu nedenle onları “küçük” gördüğünden, araştırıp değerlendirmeyi düşünmemiştir 18-19. yüzyıla kadar. Oysa İslâm’da “düşmanı iyi tanımak” vardır. Yapılan şey yanlıştı ve bu yanlış fark edildi fakat, batı’yı araştırmaya başlayınca, kendi iç-dinamiği ile kendini düzelteceğine, hazır batı bilimini taklit etmek kolay geldi. İşin kötüsü, tâkipçiler ve taklitçiler tâkibi de taklidi de doğru-düzgün yapamamışlardır. Taklit ettiklerini bu nedenle kendilerine uygun olarak geliştirip üretememektedirler. Batı ilmi ve tekniği üzerinden kendi ilim ve tekniği geliştirememiş ve 20. yüzyıla kadar “yakın batı”yı tâkip ve taklit ederken; bu tâkip ve taklitçilik 20. yüzyıldan îtibâren daha batı’ya kayarak “uzak batı”ya yâni Amerika’ya ulaşmıştır. Bu durum hâlen de devâm etmektedir.
Müslümanların sorunu teknik ürünlerden mahrum olmaları değildir. Zîrâ daha 1.700’lü yıllarda batı’daki her tekniğe onlar da sâhipti. Fakat tekniğin bilgisi yâni “kılıcın bilgisine” sâhip değildik. Kalemimiz yazmıyordu. Bunun için ödenmesi gereken bedeller ödenmemişti ve gayretler gösterilmemişti. Yenecek “kırk fırın ekmek” vardı ve bu kadar beklemeye tahammül yoktu ve konjonktür uygun değildi. Mesele ekonomik de değildi ve “lâle devri”, ekonomik olarak Osmanlı’nın zirve yaptığı zamanlardır. Osmanlı ve müslümanlar “ileriye dönük” düşüncesini yitirmiştir ve artık bekleyecek tahammülleri de olmadığı için dışarıdan ithâl edilmiştir bilgi ve dolayısı ile ahlâk ve davranış. Böylece dünyevîlik güçlenmiş ve ortalıkta mütevâzi insan kalmamış, “adanmış insan” kalmamıştır.
Zamanla batı’nın rüzgârına iyice kapılınmış ve onun okul tarzı, kitapları, dili ve en nihâyet kânunları, ideolojileri ve yaşam-tarzları baş-tâcı edilmiştir. Onlar gibi düşünüp, onlar gibi davranılmaya başlanmıştır. O ilmî tavır ise bir türlü alınmamıştır. “İlim Çin’de bile olsa gidiniz” sözü, “ilim evrenseldir, alın o ilmi ve müslümanlaştırın” demeye gelir. Bunu bir türlü başaramıyoruz ve böyle bir düşünce de çok zayıf. “Mağlûplar gâlipleri taklit ederler” sözü yerini bulmaktadır. Karşısında zayıfladığınız yapının zamanla her-şeylerini almaya başlarsınız. Askerî alanda başarı göstermiş ve onlara karşı iyi mücâdele etmiş olsanız yine de fark etmez. Meselâ Türkiye Cumhuriyeti “Kurtuluş Savaşı’nı kazandı ama kânunlarını, Almanya’dan, İtalya’dan, İsviçre’den, Fransa’dan vs. aldı. İdeolojilerini düşmanlarından aldı. Savaş meydanında yendiği düşmanlarından. Çünkü kendisi üretemiyordu ve yada eskisini yenileyip zamânına taşıyamıyordu.
Bunun nedeni öyle dendiği gibi matbaanın geç gelmiş olması falan değildir. Zâten bahsedildiğinden çok-çok daha önce gelmiştir matbaa. İslâm medeniyeti 1.000 yıl boyunca sürdürdüğü medeniyetini matbaa ile mi kurdu?. Hayır!. Kalem ve kılıçla kurdu. Hem müslümanlar matbaanın bastığı kitapları isteseler alabilirlerdi. Alınıyordu da zâten ama yeterli değildi. Batı’dan her-şeyi alıyorsunuz da matbaaların bastığı kitapları mı alamayacaksınız?. Matbaası olanlara parasını verince; “al şunu bas” dersin, o istediğiniz kadar basar getirir. Hattâ matbaanın kendisini bile alırdınız isteseydiniz. Meselâ o zamanlar bu işte gelişmiş olan Venedik’e el-yazısı ile yazılmış örnek bir kitap gönderirsiniz, binlerce basılıp geri gelir. Mesele o değil. Mesele, aynen şimdi olduğu gibi, “böyle bir talebin olmaması” idi. Mesele, matbaanın yokluğu değil, matbaanın bastığı kitapları okuyacak ve ilim elde edip kendi iç-dinamiğine göre o ilmi üretip yükseltecek adamların olmayışı idi. İlim böyle gelişir ve yayılır. Kitaba-ilme yönelecek adam saygısının azlığı idi sorun. Hem yıllarca uzak kalındığından, hem de hazırı vâr olduğundan böyle bir kadro oluşmadı. Oluşanlar da -dediğimiz gibi- en son Çanakkale’de toprağa düştü.
Sorunu matbaanın geç gelişinde görenlere sormak lâzım; şimdi her taraf kitap kaynıyor da ne oluyor?. Küçücük bir hafıza kartına, insanın ömrü boyunca okuyamayacağı sayıda kitap sığıyor. Elimizi attığımız her yerde kitap var. Peki ne değişiyor?. Matbaanın ürünlerinden çok, o ürünleri değerlendirecek kadro eksikliğidir sorun. Bu konuda İlber Ortaylı şöyle der:
“Matbaanın gelmesi için bir sebep yok, gelmemesi için de bir sebep yok. Camı alıyorsun Venedik’ten, Acemistan’dan kendi malını beğenmeyip halı getiriyorsun, kitabı da getirirsin ihtiyaç duyarsan. Venedikliler basar, getirir. Viyana’da var Mekitarist matbaası, Venedik’te var. Bunlar Anadolu Türkçesi, Arapça, Farsça bilen Ermeniler. Döküm hurûfat var orada. Arapça hurûfat bu memlekette ortaya çıkmış değil ki!. O zaman da var. Onu da abartıyorlar. 18. asırda onun evveliyatı var teknik olarak oralarda. Niye gelmiyor?. Okumuyoruz çünkü. Ben söyleyeyim, en çok okunan kitap Menâkıbnâme-i Mahmud Paşa-yı Veli meselâ. Elden-ele kopya edile-edile pek-çok nüshası var. Bunu okuyorlar meselâ. Demek ki millet Nâima Târihi’ni bile çok bilmiyor. Ortada 20 nüsha dolaşsa okuyup dinleyen 200 kişi oluyor, o da yetti!. Fazlasını da zâten aradığı yok. Burada matbaa olmaz. Matbaa gelmiş ve hakîkaten çok fazla bir şey yapamamış, durgunlaşmış ve öylece asrı tamamlamıştır. Ne zaman ki sistematik eğitim müesseseleri, yeni bürokrasi kuruluyor, o zaman iş değişiyor. O zaman Karamanlı Rum bile İncil istiyor artık. Çünkü Yunan harfleriyle Türkçesi basılıyor.
“Yobazlar istemedi de matbaa gelmedi” deniyor. Evet, belki bâzı yobazların bâzı lafları vardır ama mekanizmayı bu fazla îzah etmez. “Efendim hattatlar karşı geldi”. Hayır, hattatlar karşı geldiği için de durmaz. Çünkü iki bin kişi kitap okuyacak olsa İstanbul’da, iki bin tâne nüsha istenecekse bir eserden hattatlar o işe kolay-kolay yetişemezler zâten. Patlar arz-talep mekanizması. Meselâ Mushaf-i Şeriflerin matbû olması 19. asırda bile yasaktı. İrâdelerde görülüyor toplatılması. Dinlediler mi?. Her ev Kur’ân istedi de ondan. Vazgeçildi yasaktan”.
Kılıç köreldikçe kalem yazmamaya başladı ve kalem yazmadıkça da kılıçlar daha köreldi. Ne kalem yazıyor ne de kılıçlar kesiyor. Burada artık yapılacak şey, kendi iç-dinamiğine bağlı üstün gayretlerdir. Bu bağlamda bâzı kıpırdanışlar olduysa da güçlü kıpırdanışlar ve silkinişler değildi bunlar. Başlatılabilirdi ama başlatılamadı. Yenilgi, yenilmemeyi öğretemedi. İslâm ve Kur’ân-sünnet ilk günkü canlılığıyla dimdik ayaktaydı ama müslümanların dizinde derman kalmamıştı. Zîrâ gönlündeki derman tükenmişti. Nefsi ise coşmaya başlamıştı. Bu biraz da kader miydi, termodinamik yasa mıydı (entropi) bilinmez. Yada; “Eğer bir yara aldıysanız, o kavme de benzeri bir yara değmiştir. İşte o günleri biz onları insanlar arasında devrettirip dururuz. Bu, Allah’ın îman edenleri belirtip-ayırması ve sizden şâhidler (veyâ şehidler) edinmesi içindir. Allah, zulmedenleri sevmez” (Âl-i İmran 140) âyetinin vermek istediği mesajın gereği olan imtihan mıydı?. Artık orası tartışılmalıdır. Bu tartışma kalemin yeniden sivriltilmesi ve kılıcın yeniden bilenmesine kadar süreceğe benzer.
Sadece kılıç nasıl ki işe yaramıyor ve hemen körelmeye başlıyorsa, kalem de kılıçsız tükenir gider. Yazmaz. Nede olsa kalemi sivriltmek için de kesici bir şey lâzımdır; kılıç lâzımdır. Kalemi en iyi kılıç sivriltir ve kılıcı da en iyi kalem bileyler. Toplumları dik ve diri tutan şey, kalem ve kılıç birlikteliğidir. Kalemler yazarken kılıçlar şakırdayacak ve medeniyet güneşi sürekli aydınlatacaktır Dünyâ’yı. Bakın Zu’l-Karneyn’e; ilim ile tekniği, yâni kitap ve demiri nasıl birleştiriyor ve toplumu Ye’cüc ve Me’cüc’ün saldırısından kurtarıyor:
“Dediler ki: Ey Zu’l-Karneyn!, gerçekten Ye’cüc ve Me’cüc, yeryüzünde bozgunculuk çıkarıyorlar, bizimle onlar arasında bir sed inşâ etmen için sana vergi verelim mi?. Dedi ki: Rabbimin beni kendisinde sağlam bir iktidarla yerleşik kıldığı (güç, nâmet ve imkân), daha hayırlıdır. Mâdem öyle, bana (insânî) güçle yardım edin de, sizinle onlar arasında sapasağlam bir engel kılayım. Bana demir kütleleri getirin, iki dağın arası eşit düzeye gelince, ‘körükleyin’ dedi. Onu ateş hâline getirinceye kadar (bu işi yaptı, sonra:) dedi ki: ‘Bana getirin, üzerine eritilmiş bakır dökeyim’. Böylelikle, ne onu aşabildiler, ne onu delmeye güç yetirebildiler” (Kehf 94-97).
Fakat İslâm kalem ve kılıçtan başka bir şeyin daha altını çizer: Adâlet:
“Andolsun, Biz elçilerimizi apaçık belgelerle gönderdik ve insanlar adâleti ayakta tutsunlar diye, onlarla birlikte kitabı ve mizânı indirdik. Ve kendisinde çetin bir sertlik ve insanlar için (çeşitli) yararlar bulunan demiri de indirdik; öyle ki Allah, kendisine ve elçilerine gayb ile (görmedikleri hâlde) kimlerin yardım edeceğini bilsin (ortaya çıkarsın). Şüphesiz Allah, büyük kuvvet sâhibidir, üstün olandır” (Hadîd 25).
Kılıç, kitap yâni kalem ve adâletten sonra gelir. Adâlet olmadığında bâtıl batı’nın geldiği yere gelinir. Adâletsiz ve zâlim bir uygarlık çıkar ortaya. Kalem sivridir ve kılıç keskindir fakat kalem ve kılıç adâleti ortaya koyamazsa, -adâlet sağlanamayınca hayat bir boşluk kabûl etmeyeceği için- zulüm çıkar ortaya. Kalem ve kılıç birlikteliği adâlet-merkezli olmayınca zulüm üretir yâni. Açlık-susuzluk üretir, ahlâksızlık üretir, acı, feryat ve ölüm üretir. Bakın batı’ya, Dünyâ’yı nasıl da ifsâd etmiş ve zulmü ayyuka çıkarmış. Kalem ve kılıç var ama adâlet yok, ahlâk yok. Bu yüzden Dünyâ’nın her yerinden iniltiler geliyor. Kimi ölürken kimisi ölmekten beter oluyor. Kimisi bir kere ölürken kimisi her-gün ölüyor. Birileri zâhiren ölürken birileri de bâtınî olarak içten çürüyüp ölüyor. Neden?, çünkü ahlâk ve adâlet yok. Adâlet neden yok?. Çünkü adâletin neş’et ettiği din yok, İslâm yok. O hâlde İslâm demek, kitap (kalem), mîzan (adâlet) ve demir (kılıç) demektir.
Batı’nın ilmî mâcerâsı Haçlı Seferleri’yle başlıyor ama aslında “Amerika hırsızlığı”ndan sonra Afrika ve doğu sömürüsüyle zenginleşince ortaya çıkıyor. Zehirli bir ilimdir bu ve hâliyle tüm Dünyâ’yı zehirlemektedir. Bu nedenle temeli zulüm olan batı ilmi, sonuçta da zulüm üretiyor ve iki taşlı üst-üste koy(a)madığı gibi, taş üstünde taş bırakmamaktadır. Hırsızlıkla zenginleşen burjuvazi kapitâlizme dönüşüyor ve suyun başını tutmuş olanlar bu ilmi ve tekniği insanlığın yarârına değil de sömürüye ve çıkarlarına yönelik kullanıyor ve destekleyip ilerletiyor. Liberâl-kapitâlist ekonomi modeli ve lâik-seküler-profan ideolojiler bu ilmin ve anlayışın sonucudur. İlk başta ortaya çıkan düşünceler, İngilizlerin öncülüğünde sanâyi devrimiyle berâber maddîleştirilip dönüştürülüyor. İşte mevcut dünyâ hâlen bu doğrultuda sürüklenmeye devâm etmektedir.
Velhâsıl kelam; İslâm kültürü, medeniyeti ve târihi, dışarıdan (kılıç) çok içeriden (kalem) yıkılmıştır ve yine dirilmesi (adâlet) de “içeriden” olacaktır inşallah!.
En doğrusunu sâdece Allah bilir.
