“Katolik doğmak ölü doğmak demektir.”
Thomas More
Thomas More ünlü Ütopya’sında böyle der. Kast ettiği kilisenin başına kimin geleceği dahil, hayatın her bir detayının belirlendiği, kilisenin ve tanrısının olabilecek her şeyi öngördüğü, insanın da öngörülen olduğu… Böyle şeyler düşündüğü, yazdığı ve söylediği için 8. Henry tarafından hain olarak suçlanıp idam edildi. Gerçi ölümünden epey sonra Kilise kendisini Aziz, hatta Anglikan Kilisesi ondan da önce Şehit ve Aziz ilan ettiler ama bu More’un ifade ettiği gerçeği değiştirmez: Katolik doğmak ölü doğmak demektir. More’un tespitinin temel bağlamının siyaset olduğunun farkındayım, ama siyasete çıkmayan bir bağlam mı var, çünkü tamamen öngörülen bir varlık olarak insan tasavvuru, gerçekten de insana ve onu yaratan Tanrı’ya ciddi taarruzlar içeriyor. Köleci, sınıfsal, kasta dayalı toplum anlayış ve yapısının temelinde de öngörülmüş insan tasavvuru yatmaktadır ve hiç şüphesiz arkasında iktidara dair, ekonomi politiğe dair süreç yönetimi. Son tahlilde Katolik’in tasavvur edebildiği Tanrı en fazla, biraz adil ve merhametli, biraz irice bir 8. Henry, tebaa da biraz daha ezik bir kulcağızdır. Böylece Kilisenin tanrısı, aslında onun yeryüzündeki mücessem hali ile Kral ve her şeyi ile öngörülmüş tebaası. Oysa bütün dinler tarihi bunun aksini söyler. Bütün peygamberler bu rezil dayatmaya bir itiraz ile çıkmışlardır. Roma’nın daha sonra kanatları altına alıp uysallaştırdığı, bin bir suratla tanınmaz hale getirdiği İsa mesajı, çok sağlam bir itirazdı. Kudüs’te kurdukları bölgesel para ve trampa sistemi ile mazlum Musevi halkının kanını uyduruk tanrıları adına emen Yahudi bankerlik sistemine ve her gün yeni vergilerle, zulümlerle hayatı yaşanmaz hale getiren işgalci Roma yönetimine karşı ciddi bir itirazdı. İsa’nın ve diğer peygamberlerin bu itirazı sadece siyasete hamledilemez elbet, o itiraz bu rezil siyasayı doğuran, meşrulaştıran ontolojik tanıma, dayatılan uyduruk tanrıya ve bu uyduruk tanrı ile meşrulaştırılan düşkün, insana yakışmayan yaşama idi.
Bu uzun girizgahı son günlerde bütün dünyayı sarsmakta olan, birçok önemli aydın tarafından muazzam değişimlere yol açacağı öngörülen küresel koronavirüs salgınına dair birkaç kelam etmek için yazdım.
Öngörülmüş insan
Yüzyılları aşan kolonyalist ve sömürgeci geçmişi ile kapitalizm, uzun tarihinde belki de ilk kez bireyin tüketiciliğine bu kadar bel bağlar hale düştü. Düştü diyorum çünkü koca koca kapitalistler adeta kaderlerini bireyin tüketimine terk etmiş durumdalar. Oysa tarihte kapitalist, bir sömürü çarkının tepesinde oturur, büyük oranda emek sömürüsü ile toplar ve bir parçası da olduğu iktidar çarkları içinde korunaklı pozisyonunu sürdürür. Aşağıdan yukarıya sömürü çarkı böyle bir şeydi. Bu hali ile Katolik Kilise ve tanrısı ve tabii öngörülmüş birey/tebaa bu çarkın temel ontolojisini oluşturur. Fransız Devrimi bir bakıma bu öngörülmüş insan olgusuna da bir itirazdır.
‘Sen muhteşemsin’
‘Tanrı’ demişti Nietzsche ‘bir düşüncedir, her doğruyu eğri kılan ve duranı sersemleten.’ Bunu manastırlara sığınan, pagodalarda kaybolan sofiler için söylemişti ve haksız da değildi, çünkü onları görünür yaşamdan, üretimden kopararak, iradeden ve talepten kopararak tanrı tarafından bütün detayları ile öngörülmüş bir kaybolmaya davet ediyordu. Ancak günün sonunda Nietzsche’nin öldürdüğü tanrı bir başka kılıkta kendini muazzam şekilde simulakre etmeyi başardı. Evet özgür birey, uyduruk tanrılardan kurtulmuş, geri ahlaki bağlardan azat olmuş, öngörülemez özgür birey bir şafak gibi doğmuştu evrene. Hayat muazzam mutlu, gelecek heyecan verici görünüyordu. İşte demokrasinin üzerine oturduğu temel, bu özgür birey fikridir. More’un yıkmaya çalıştığı düzen yıkılmış ve nihayet insan öngörülemez olmuştu. Öngörülemez yani bir kaderle sınırlanmamış. En azından milyonlarca okul, üniversite, giderek özgür bireyin biyolojik varlığı ile de bütünleşen ve kişiselleşen medya ile bize söylenen bu: İnsan artık tanrılar tarafından öngörülen basit, aciz, kader sahibi ve güdülebilir bir varlık değil. Her an bin tür vasıta ile her birimize propagandası yapılan budur: Sen muhteşemsin, harikasın, yücesin, dokunulmazsın vs.
Günün sonunda beş para etmez hamburgeri masasına zamanında gelmediği için zıvanadan çıkan, en basit ve manasız hazları kısacık ertelendiği için dünyayı yakmaya hazır, çok hümanist, çok hayvan sever, çok cinsiyetli, çok şımarık ve tabii çok özgür birey var karşımızda.
Siyaset mekanizması için oyu çok önemli bu hedonist yaratığın bir dediği iki edilemez. Ve nihayet siyaset de bu hedonist bireyin şaklabanı olarak sistemi çeviren mekanizmaya dönüşmüştür. Sonrasında olanlar malum; bu sözde özgür birey ve onun sınırsız sömürülmesi üzerine kurulu saçmalığı meşrulaştırmak için olmayan paraları harcatıp olmayan ekonomiler icat ettiler. Balon ve sanal ekonomiler, fiktif ve tutarsız ahlak ve kurallar, haz odaklı ve insanı sürekli aşağılayan, hırpalayan yeni ve dayatma cinsiyet tanımlamaları vs. Günün sonunda aslında birbirine feci mahkûm, kıymeti kendinden menkul, şımarık iktidarlar ile doyumsuz ve ahlaksız bireyler arasında simbiyotik bir ilişki doğdu, böylece devlet bir süre sonra her şeyi bilen, her şeye muktedir bir tanrıya dönüştü şımarık bireyin gözünde. O birey artık domatesin nereden geldiğini bilmeyen, ekmeğin neden yapıldığını, suyun nerelerden akıp eve ulaştığını, evinin ısıtıldığı gazın nereden çıktığını, hatta evin nasıl ısındığını bile bilmeyen bir tüketici haline geldi. Tanrı var, Katolik Kilisesinin tanrısı gibi değil kabul, ama modern devlet de bu özgür bireyin karşısında klasik anlamda tapınmasa da evet kadiri mutlak bir tanrıdır artık.
Tanrıyı iri ve bazen komik derecede kötücül, kızgın, bazen merhametli, ağlak irice bir kral olarak tanımlama hastalığı Hıristiyanlarda değil sadece, neredeyse bir aile tanrısı olarak Yahudilerde de vardır. Hatta bu saçmalıklardan olabildiğince korunmuş İslam inanç sistemine bile sızmıştır. ‘Ben kulumun zannı üzereyim’ ifadesindeki sarsıcı kişiselliği getirip irice bir krala indirgemek olsa olsa akopolitik bir teolojidir. Din adamlarının hemen dünyanın her yerinde bu salgını tanrının bir cezalandırması olarak yorumlaması da aslında tersten, yani modern devlet tanrısının karşısında biraz aciz kalmış, kızgın bir orta çağ tanrısının pek adalet de içermeyen bir öç alma girişimi gibi duruyor. Ve doğrusu bütün bu komik tanrılar adına yargılayan, buyuran din adamları ve takipçilerinin sergilediği sefalet, modern özgür bireyle birlikte yazık ki insanı aşağılayan, insanı içerikten, ahlaktan, uyumdan ve gerçekleşmekten uzaklaştıran, doğayı ve insanı süreğen bir biçimde tanrıdan her gün biraz daha uzaklaştıran bir süreçtir.
Hastalıklı tüketici
Hayır, Tanrı’yı bilmiyoruz, hatta Tanrı’dan özenle kaçıyoruz. Çünkü Tanrı’yı biliyor olmak hepimizi zorunlu bir yüzleşmeye, zorunlu bir şeffaflığa, zorunlu bir uyuma götürecektir. Tanrı’yı tanımak her birimizi sınırsız hazlarının peşinde, tatmin edilmesi imkânsız hırslar ve taleplerle malül, hastalıklı birer tüketici olmaktan kurtaracaktır. Hep daha az ile yetinen, bunu yüksek bir bilinçle tercih eden, irade ve karar sahibi gerçekten özgür bireyler haline getirecektir Tanrıyı tanımak. Katolik kilisesinin kraldan bozma, biraz baba, biraz tanrı uydurmasından kurtulmak isterken insanlık daha beterine, hiç doymayan, doğayı, insanı, insan emeğini sınırsızca sömüren, yok eden, adeta dünyayı insan çöplüğüne çeviren modern zaman tanrılarının gazabına tutulmuş durumdadır. Sözde kaderden, tanrının öngörülmüş kulları olmaktan kurtarıp özgür birey haline getirilen ve bu rezil aşağılamanın hem öznesi hem de nesnesi kılınan insan.
Şimdi korona virüsü, bu özgür bireyin suratını korku, hastalık, ölüm, belirsiz bir gelecek olarak tokatlıyor, devletlerin suratına acizlik, güçsüzlük, zayıflık olarak çarpıyor. Yaşlı bakım evlerinde devletlere emanet on binlerce yaşlı insan kimsiz, kimsesiz, feryatsız, zalimce ölüme terk ediliyor, hastanelerimiz hiçbir şeye yetmiyor, daha düne kadar gen teknolojileri ve ufuk açan bilimsel gelişmelerle neredeyse insanı yeniden yaratacak kadar ciddi iddia sahibi bilim adamlarımızın virüse dair korku dolu ve belirsiz ifadeleri, evet bütün bunlar hiç şüphesiz insanı çok sarsıyor. Korona virüsü en çok bu modern devlet/özgür birey ilişkisini hırpalıyor, bu derin aşağılanmayı, bu doğal ve güç yetirilmez horlanmayı anlamlandıramıyor özgür insan.
Tarihteki önemli kavşaklar, büyük dönüşümler, o kavşakta yaşayanlarca hemen his bile edilmemiştir. Efendimizin (sav) ilahi mesajı insana seslediği küçücük kasaba Mekke sakinleri misal gelenin ne olduğunu gerçekten kavrayamadılar. Elli yıl sonra dünyanın üçte birinde her anlamda hakimiyet kurup tarihi ve insanı esaslı biçimde değiştiren mesajın etkisi ancak geriden bakılınca anlaşılıyor. Şimdi de böyle olacak, sarsıcı şeyler olmayacak, ama yavaş yavaş, baharın yazdan ayrılması gibi kendiliğinden, sessizce ciddi değişimler olacak evet.
Mazlumların sahibi Allah
Allah mazlumların sahibidir, kimsesizlerin, sesi kısıkların sesidir Allah. Gözlerimizin önünde milyonlarcası katledilen çocuk ve kadınların geceye gümleyen feryadını biz işitmesek de işiten bir Tanrı var. Ve Tanrının işleri işte böyledir, kimseye kastı yoktur ama değiştireceği şeyi değiştirecektir, tıpkı geceyi gündüz kılması gibi, baharı yaz kılması gibi, genci yaşlı kılması gibi. Bütün bunlarda mucize arayanlar elleri boş döneceklerdir ama bütün bunlar mucizenin ta kendisi değil midir? Ben burada Hintlilerin değerden yoksun rölativitelerini önerecek değilim, ya da kurtulmuş insan egosuna sahip Yahudi üstenciliğini, Hıristiyanların çoğunun el etek çektikleri acınası çileciliklerini, ya da İslam adına aleme nizam verme iddiasının kibirli mensuplarını övecek de değilim.
Sadece bir yüzleşme önerebilirim.
Kendimizle bir yüzleşme, Tanrı ile bir yüzleşme.
O zaman daha yavaşlatılmış bir yaşam, daha küçük ve toprağa yakın şehirler, daha gerçekçi ve adil hükümet tarzları, daha makul kar ve büyüme hedefleri, daha az tüketim, daha az hırs. Güç sadece ve sadece zalimlerin ellerini kırmak, mazlumun üzerine çökmüş ağır gölgesini yok etmek için anlamlıdır.
Şimdi başkalarının sırtından geçinenler, dünyanın yüzde 80’i açlık sınırındayken onların sırtından semirenler, hayatı hep krem karamel yaşayanlar düşünsün. Çünkü Tanrının işleri böyledir ve öngörülmezdir. Tıpkı Özgür İnsan gibi. Göğsünde Allah’a dair içli ve samimi bir iman taşıyan, ahlak ve erdem ile kayıtlı insan gibi. Evet insan öngörülemez!
Ama bütün tüketiciler öngörülebilirdir.
Önemli Not: Yukarıdaki yazı, yazarın şahsi görüşlerini içermekte olup, İktibas Çizgisi.com un yayın ve düşünce yapısını yansıtmıyor olabilir. İktibas Çizgisi olarak, kâr amacı gütmeyen yayın politikamız gereği okumaya değer bulduğumuz yazıları, takipçi kitlemizle buluşturmak için tam metin olarak yayınlıyoruz
