1:Asra yemin olsun ki, 2: İnsan mutlaka hüsrandadır.
Kitabın bildirdiğine göre hüsran, ancak insanın bir şeylere inanmaları, amaç edinip, adandıkları ve bunun için doğru şeyler yapıp, mücadele ettikleri, bu da yetmez; bu süreçten elde ettiklerini diğerleri ile paylaştıkları ve onlara hakkı tavsiye edip, sabırlı olmalarını telkin ettikleri zaman oluşmaz.
Sen özgün perspektiften; hakikatin mücadelesini hak eksenli hayatın inşasını ve korunmasını; bunun için hayatın her anında vahye bağlı olarak en doğru kararlar alıp, en doğru davranışları, en doğru biçimde gerçekleştirmenin, hayatın nedeni ve imanın şartı olduğunu okuyan, bilen insanın hüsrandan uzak faal akıl ve iradeyle yaşayanıdır.
Burada asıl kavram Ahsen-i amel. Salih amel. Bu kavram aynı zamanda sahih bir imanın tezahürü olması bakımından, sadece bilmeyi değil, halin, anın zamanında karar almayı, davranış gerçekleştirmeyi ve bunu pratiğe döndürüp, çevre ile paylaşmayı da kapsayan, bütüncül bir kavramdır.
BU durumun aksine bir hayatı yaşayan için:
1.Asra yemin olsun ki, 2: İnsan mutlaka hüsrandadır.
Ancak; 3: Ancak iman edenler, salih amel (iyi işler) işleyenler, birbirlerine hakkı tavsiye eden ve sabrı tavsiye edenler bunun dışındadır.
Sırat-ı-Müstakime girip, yolda kalmanın adap ve erkanı, ön koşulların bilinmesi, inanılması, kabulü ve inşası ile başlamaktadır.
Hidayet sadece soyut bilmeyi değil; tasavvuru, imanı, bilinci, talebi, gücü, umudu, enerji-imkân ve destekleri de içerisinde barındıran bir olgudur. Ancak doğru yola hidayet edilmeyi talep edenlere nasip edildiği için, onlara zorluk olmaz.
Ayrıca, doğru yol, şeytanın müdahalesinden ve etkisinden muhafaza olunduğu zemin ve koşullara sahip olduğu için, buraya hidayet edilenler, Allah’ın nasip etmesi durumunda, zorluk kavramının anlamsız olduğunu bilmeye engel olan şeytanın vesvese ve ayak kaymalarından da korunmaktadırlar.
Bu boyuttaki bütüncül tatmin, feraset, basiret, hikmet, cesaret, güzel ahlak, güçlü şahsiyet ve adam gibi adamlık burada elde edilebilir. Mallarla ve canlarla mücadele burada gerçekleşir. Bunlar nihai hedefe ulaşmanın lazım şartlarındandır. Ki, müjdeyi hak edebilsin,
Ey itminana ermiş nefis!
‘Sen Oʼndan razı, O da senden razı olarak Rabbine dön!’
Kullarımın arasına gir.
Cennetime gir.
İşte bu yol, Sırat-ı- Mustakimin ana yolun üzerinde bulunan Rabbaniler, yol üzerinde bulunan diğer Rabbaniler ile yol arkadaşı yani refiktirler.
Refiklik, yol dışındaki ilişki ve arkadaşlıklardan farklı samimiyetlere, derinliklere, özelliklere sahiptirler. Bu kıvam, yol dışındaki hiç bir sosyal birliktelikle özdeş olamaz ve anlaşılamaz.
Doğru yolda olmayanların hasletleri;
“Şükretmezler, fasıktırlar, cahildirler, zanna uyarlar, hakikati anlamazlar-görmezler-duymazlar, gafildirler, iman edecek değildirler, şirk koşmadan iman etmezler, hakka inanmazlar, haktan hoşlanmazlar, müşriktirler, akletmezler, kıyamete, ahirete inanmazlar, Allah nezdinde dinin fıtrat olduğunu bilmezler, yalancıdırlar vs”.
3: Ancak iman edenler, salih amel (iyi işler) işleyenler, birbirlerine hakkı tavsiye eden ve sabrı tavsiye edenler bunun dışındadır.
Zira Kitabın, herkese değil sadece “muttakilere”, yani, kıyam/ hamd duruşunu beyan etmiş olanlardan, Allah’a karşı sorumluluklarını ifade ve inşa edeceklere “hidayet rehberliği” etmesi hükme bağlanmıştır.
Muttaki olmak imanı ispattan geçerek, unsurlarıyla birlikte inşa edilmesi gereken bir olgudur. Kitap, rehberliğini tahakkuk ettirip, bu inşanın nasıl gerçekleştirileceğini göstermektedir.
Muttakiler; “gayba inanırlar, salatı ikame ederler ve kendilerine rızık olarak verdiklerimizden infak ederler. Sana indirilene ve senden önce indirilene iman ederler ve ahirete de onlar kesin olarak inanırlar.” hükümleri ile başlayıp, Kitap boyunca da muttakilerin vasıflarının ifade edilmesiyle devam eder. Elbette bu vasıflar sadece bilinip, konuşulacak şeyler değil; her birisi tek tek inşa edilecek hal ve hususiyetlerdir.
